Basın Özgürlüğü Endeksi’nde Kazakistan 8 basamak geriledi

Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde Kazakistan 8 basamak geriledi

Basın özgürlüğünü savunan Fransa merkezli uluslararası sivil toplum kuruluşu olan Sınır Tanımayan Gazeteciler’in (Reporters sans frontières – RSF) 2024 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde 180 ülke arasında Kazakistan 8 basamak gerileyerek 142. Sırada yer aldı

Endekste en üst sırada Norveç bulunurken, Orta Asya ülkelerinden Kırgızistan 120, Özbekistan 148, Tacikistan 155, Türkiye 158, Rusya 162, Azerbaycan 164, Türkmenistan 175 ve son sırada ise Doğu Afrika ülkesi Eritre yer aldı.

Kazakistan’a yöneltilen eleştiriler

RSF tarafından yayınlanan raporda Kazakistan’da çevrimiçi haberlerin kalitesi artarken, bağımsız medya kuruluşlarının kendilerini ifade edebildikleri tek alan olan internet üzerindeki kontrolün artmasıyla baskının modernleştiğine vurgu yapıldı.

Aşağıda belirtilen ana başlıklar altında Kazakistan’da görülen ihmaller sıralandı.

Siyasi bağlam

Yetkililerin Ocak 2022’de hükümete karşı düzenlenen benzeri görülmemiş protestolar gibi önemli olayların medyada yer almasını engellemek için tutuklamalar, saldırılar, telekomünikasyon kesintileri, internetin kapatılması gibi mevcut tüm araçları kullandığına dikkat çeken raporda  bilgiye erişimin kısıtlandığı ve gazetecilerin hükümet brifinglerindeki soruları sansürlendiğini kaydetti. Hükümet kendi propagandasını yayması için özel medyaya para ödemenin yanında devlete ait ve devlet kontrolündeki medyada üst düzey editörlerin atanmasını da kontrol ettiği açıklandı. Bunun yanında  Enformasyon Bakanlığı’nın bir medya düzenleyicisi olarak hizmet verdiği kaydedildi.

Yasal çerçeve

Anayasa’nın  sansürü yasakladığı ülkede  sansürün hala mevcut olduğu vurgulanırken hakaret suç olmaktan çıkarılmış, ancak “bilerek yanlış bilgi yaymak” suç olmaktan çıkarılmamıştır. Kaynakların gizliliği hakkı basit bir mahkeme kararıyla ortadan kaldırılabilmektedir. Medya yasasında yapılmakta olan reform hükümetin medya üzerindeki kontrolünü daha da sıkılaştırabilir. Dışişleri Bakanlığı, geniş bir şekilde tanımlanmış “ulusal güvenlik” gerekçeleriyle herhangi bir medya veya gazetecinin akreditasyonunu keyfi olarak reddedebileceği belirtildi.

Ekonomik bağlam

Medyaya verilen devlet desteğinin doğrudan hükümet gündemini ve resmi propagandayı desteklemelerine bağlı olduğu belirtilen raporda  devlet sübvansiyonlarından mahrum olan bağımsız medyanın tamamen reklamlara dayanmakta ve reklam oranlarını düşürebilen hükümet yanlısı medya ile rekabet halinde olduğu dile getirildi.

Sosyokültürel bağlam

Gazetecilik toplumda yaygın bir şüpheyle karşılanmaktadır. Buna karşın, vatandaşlar blog yazarlarına veya sosyal ağlardaki anonim paylaşımlara inanmakta hızlı davranmaktadır. Gazetecilerin bir meseleyi ele alışı popüler olmadığında, gazeteciler genellikle yolsuzlukla suçlanmaktadır. Muhabirlerin çalışmalarının engellenmesi genellikle yasaların bilinmemesinden kaynaklanmaktadır. Hükümet ve özel şirketlerin güvenlik görevlileri muhabirlere karşı güç kullanmaktan çekinmiyor.

Güvenlik

Raporun son kısmında ise bazı medya kuruluşlarının siber saldırılara maruz kalırken, gazeteciler de özellikle sosyal medyada yaptıkları işlerle bağlantılı olarak sık sık tehdit ve hedefli saldırıların kurbanı olduğu vurgulandı. Bölgesel düzeyde, tehditlerin genellikle makalelerde adı geçen kişilerden geldiği, Hükümetin çizgisine uymayan gazetecilerin gözaltına alınma riskiyle karşı karşıya kaldığı kaydedildi. 

Rapora göre Kazakistan’da hali hazırda 1 gazeteci gözaltında bulunuyor.