Kazakistan Doğal Gaz Boru Hatları(ANALİZ)
Kazakistan.KZ haber sitesi olarak yazı dizimizin bugünkü ve son bölümünde Kazakistan doğal gaz boru hatları projelerini ele alacağız.
Sovyetler Birliği döneminde Kazakistan’da doğal gazın ihraç edilmesi için oluşturulan ana hatlar, gazın Orta Asya’ya, oradan Rusya’ya ve ardından Güney Kafkasya ülkelerine nakledilmesi şeklinde planlanmıştır. Fakat bağımsızlıktan sonraki dönemde bu hatlar Kazakistan’ın çok boyutlu dış politikası doğrultusunda çeşitlendirilmiştir. Gerçekleştirilen yeniden yapılanma sonrasında günümüzde birçok doğal gaz boru hattı faaliyete geçmiştir: Orta AsyaMerkez; Buhara-Taşkent-Bişkek-Almatı; Kazakistan-Çin ve Buhara-Ural. Mevcut boru hatları sahip olunan kaynakların dünya piyasalarına transferi konusunda ciddi rol üstlenmektedir.Kazakistan’da doğal gaz boru hatlarının faaliyetinden KazMunayGaz’a bağlı olan KazTransGaz sorumludur.
Kazakistan aynı zamanda Orta Asya’da üretilen enerji kaynaklarının taşınmasında transit ülke konumundadır. Türkmenistan ve Özbekistan doğal gazının Rusya ve Çin’e taşınmasında Kazakistan önemli rol oynamaktadır. 2013 yılı itibariyle Kazakistan üzerinden taşınan doğal gazın hacmi 99,146 milyar metreküp olmuştur ki bunun 54 milyar metmetreküpü Rus, 35,7 milyar metreküpü Türkmen ve 9,48 milyar metreküpü ise Özbek doğal gazından oluşmaktadır. Fakat ülke kendi sınırlarında batı ve doğu eyaletleri birleştirecek boru hatlarının yeterli olmaması nedeniyle doğu bölgelerdeki ihtiyacı gidermek için Rusya ve Özbekistan’dan doğal gaz ithal etmektedir.
Beyneu-Bozoy-Akbulak boru hattı projesi de Kazakistan için ehemmiyet arz etmektedir. Proje, ülkenin güney bölgelerinde
bulunan enerji ihtiyacının giderilmesi amacını taşımaktadır. Bunun yanında enerji alanında ülkenin transit ülke olma konumuna katkı sağlayacak olan Hazar Boru Hattı ve Kazakistan-Çin boru hattı projelerinin inşası devam etmektedir. 2011’de inşasına başlanan Beyneu-Çimkent boru hattı ile Kazakistan’ın güney eyaletlerinin doğal gaz ihtiyacı karşılanacaktır. Çin tarafından önerilen projenin finanse edilmesinde hem Kazakistan hem de Çin 500 milyon dolarlık yatırım gerçekleştirmiştir.
Orta AsyaMerkez boru hattı 1960’da inşa edilmeye başlanmış olup Özbekistan ve Türkmenistan doğal gazının Kazakistan üzerinden Rusya’ya ulaştırılmasını amaçlamaktadır. Doğu ve Batı kollarından oluşan boru hattı sistemi Orta Asya’dan Rusya’ya doğal gaz taşıyan beş boru hattını birleştirmektedir. Doğu kolu Türkmenistan’ın güneydoğusundaki doğal gaz yataklarına, Batı kolu ise Türkmenistan’ın Hazar Denizi kıyısından kuzeye doğru uzanmaktadır. Kazakistan’ın batısında bu iki kol kesişmekte ve kuzeye doğru uzanarak Rusya doğal gaz sistemiyle birleşmektedir.
Buhara-Ural boru hattı Mayıs 1961’de Sovyetler Birliği Bakanlar Komitesi kararıyla Özbek doğal gazının Kazakistan üzerinden Rusya’nın Ural bölgesine taşınması amacıyla inşa edilmiştir. İlk doğal gaz Kasım 1963’te Buhara’dan Ural’a ulaşmıştır. 4464 km uzunluğunda olan boru hattının 700 km’lik kısmı Kazakistan topraklarından geçmektedir.
İnşasına 1961 yılında başlanan Buhara-Taşkent-Bişkek-Almatı boru hattı Özbekistan’ın en önemli doğal gaz boru hattıdır.
Özbekistan’dan başlayarak Kırgızistan başkenti üzerinden Kazakistan’a doğal gaz taşımak olup ülkenin güney eyaletinin doğal gaz ihtiyacını karşılamaktadır. 1971 yılında ilk doğal gaz Almatı’ya ulaşmıştır. Kazakistan sahasında boru hattının faaliyetinden KazMunayGaz şirketi sorumludur.
Türkmenistan-Çin boru hattı olarak da bilinen Kazakistan-Çin doğal gaz boru hattı Türkmenistan’dan başlayarak Buhara-Taşkent-Bişkek-Almatı boru hattı üzerinden Kazakistan ve Çin’e doğal gaz taşımaktadır. Aralık 2009 yılında 1308 km uzunluğunda Kazakistan-Çin doğal gaz boru hattı projesinin ilk etabı tamamlanmıştır. Boru hattından ilk etapta yıllık 30 milyar metreküp doğalgaz taşınması, akabinde kapasitenin 40 milyar metreküpe çıkarılması hedeflenmektedir. Hattın tamamlanması için çalışmalar devam etmektedir.
Sonuç
Kazakistan’ın coğrafi anlamda kapalı bir ülke olması, enerji politikalarını da etkilemektedir. Sovyet mirası olan enerji boru hatlarının faaliyeti ve Kazak enerjisinin dünya pazarlarına taşınmasında Rusya’ya bağımlılık büyük oranda devam etmektedir. Fakat Rusya’nın bölgedeki siyasi ağırlığını sürdürme politikaları, Kazakistan’ın enerji sektöründeki nüfuzunu olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle, Rus şirketlerinin Kazak petrol ve doğal gaz sektörüne yapmış oldukları yatırım, Batılı ve Çinli şirketler ile kıyaslandığında oldukça düşük seviyede kalmaktadır. Kazakistan’ın hidrokarbon kaynakları üzerinde BatıRusya arasında büyük bir rekabet gözükmese de Astana hükümeti 1990’ların sonlarından itibaren Rusya’nın ülkenin enerji alanındaki ağırlığını dengelemek için Batı ve Çin ile işbirliğini geliştirmeye çalışmaktadır. Bunun yanında, Kazakistan yabancı yatırımlar noktasında Rusya’yı dengelemek adına Batılı şirketler ile enerji alanında ilişkileri önemsemektedir. Bunun için petrol ve doğal gazın taşınması için Rus şirketlerinin kontrolü dışında olan farklı boru hatları projeleri gerçekleştirmektedir.
Bilindiği üzere Çin’in ekonomik büyümesini sürdürmesi açısından Orta Asya devletlerinin hidrokarbon kaynaklarına rahat ulaşımı ehemmiyet arz etmektedir. Bu sebeple Pekin hükümeti Kazakistan ile enerji alanındaki işbirliğine önem vermektedir. Nitekim 2014’de Kazakistan petrol yataklarından çıkarılan petrolün %40’ının Çin şirketlerinin iştirakiyle gerçekleştiği tahmin edilmektedir.
Ayrıca Kazakistan’ın petrol üretiminin 2020’lerde 110 milyon tondan fazla olacağı tahmin edilmektedir ki bu rakam dünyadaki petrol üreticileri arasında ilk 10’a girmek anlamını taşımaktadır. Fakat dünya pazarlarında petrol fiyatlarının giderek azalması Kazak ekonomisi için de tehlike oluşturmaktadır. Bütçesinin takriben %60’nı petrol satışından oluşturan Astana hükümeti, 28 Kasım 2014 tarihinde 2015 yılı için devlet bütçesinde petrol fiyatını $80, 2016 ve 2017 yılı için ise $90 olarak belirlemiştir. Fakat petrol satış fiyatlarının dünya piyasalarında $50 civarında değişmesi ile Astana hükümeti devlet bütçesindeki gelirlerini yeniden değerlendirmek durumundadır. Bunun enerji sektörüne yatırım yapan yabancı şirketleri de negatif etkilemesi muhtemeldir. Bu bağlamda birçok projenin durdurulabilir veya ertelenebilir.
Kazakistan.kz haber sitesi olarak BİLGESAM araştırmacıları Elnur İSMAYILOV ve Türkan BUDAK’ın Kazakistan enerji politikaları adlı araştırma yazısını siz değerli okuyucularımıza beş bölüm halinde sunmaya çalıştık.Bugün yayınlamış olduğumuz bölümle beraber yazı dizimizi tamamlamış bulunuyoruz.Yazı dizimizin önceki bölümlerine aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.
KAZAKİSTAN’IN ENERJİ POLİTİKASI
KAZAKİSTAN’IN ENERJİ YATAKLARI
Bu Kategorinin Diğer içerikleri
