Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev, Euronews’e verdiği demeçte önemli açıklamalarda bulundu.
Euronews’ün Küresel Tartışmalar programına konuk olan Tokayev, sorunları halkla diyalog yoluyla çözeceklerini söyledi. Nazarbayev’in 3.5 yıl önce kendisine “yeni cumhurbaşkanı sen olacaksın” dediğini hatırlatan Tokayev, gelecek dönemde ise devlet yönetiminde iki başlılık olmayacağının altını çizdi.
Rusya ile ilişkilerin Kazakistan için bir “gereklilik”olduğunu vurgulayan Tokayev, Avrupa Birliği’nin (AB) sosyal ve ticari deneyimlerinden faydalanacaklarını kaydetti.
Galina Polonskaya, Euronews:
“Kasım Cömert Tokayev, Nursultan Nazarbayev’in yaklaşık 30 yılın ardından görevi bırakmasından sonra Kazakistan Cumhurbaşkanı seçildi. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı seçimlerde temel hakların ihlal edildiği yönünde rapor yayınladı. Raporda oyların sayımına güvenilemeyeceği belirtildi. Bu bulgular temelinde herhangi bir soruşturma açılmasını planlıyor musunuz?”
Tokayev:
“Şeffaf seçimlerin yapılması için bütün koşullar sağlandı. Bazı seçim merkezlerinde şiddet olayları yaşandığını kabul ediyorum. Elbette bu konuda detaylı analizler yapılacak. Bütün bunlar doğrulandığında organize tedbirler de alınacaktır.”
euronews:
“Bütün dünya seçim gününde protestoları izledi. Seçimlerin demokratik olmadığını söyleyen yüzlerce kişi gözaltına alındı. Protestocuların gözaltına alınması konusunda sizin pozisyonunuz nedir?”
Tokayev:
“İnsanlar protesto için sokağa çıktı. Şimdi onların talepleri analiz ediliyor. Benim görevim onların taleplerini analiz etmek, değerlendirmek, sokağa çıkan insanları dinlemek. Yönetim ve halk arasında bir diyaloğun kurulması gerektiğini düşünüyorum. Bu amaç doğrultusunda bir ‘Kamu Güven Komitesi’ kurdum.”
euronews:
“Son aylarda güç transferinden memnun olmayanlar hakkında ne dersiniz? Onlar da sokaklara çıktı.”
Tokayev:
“Güç transferi konusunda bildiğim kadarıyla yönetime karşı ciddi bir şikayet yok. Ancak güç transferi ifadesi kabul edilemez. Kendimi transfer sırasında bir yolcu olarak görmüyorum. Ben yolcu olarak bir uçak ya da tren değiştirmiyorum. Ben seçilmiş bir devlet başkanıyım. Hiç kimseyi dışlamadan, ayrım yapmadan bütün halka hizmet edeceğim.”
euronews:
“Twitter hesabınız olduğunu biliyoruz. ‘Uyan Kazakistan’ ve ‘Kazak Baharı’ şeklindeki etiketler son dönemde oldukça popüler oldu. Ancak seçimle ilgili protestolar da bitmedi. Bu protestoların Kazakistan’da daha da büyümesi durumunda sizin onlara karşı stratejiniz ne olacak?”
Tokayev:
“Bizim yöntemimiz diyalog kurmak. Bahsettiğiniz protestocu hareketin çoğunluğu yaratıcı gençlerden oluşuyor. Politikada önceliğim gençleri iktidara çekmek, ulusal öneme sahip sorunları çözmeye yardım etmektir. Tabii ki, tüm bu hareketlerden temsilciler davet edilecek, bu yüzden sorunları huzursuzluk ve kaos atmosferinde meydanlarda değil, yuvarlak masa etrafında çözebiliriz.”
euronews:
“Sokak protestoları bastırılacak mı?”
Tokayev:
“Doğal olarak yasa dışı olan her şey durdurulacak. Cumhuriyet Başsavcılığı, sokaklarda bu tür toplantıların, izinsiz mitinglerin, isyanların yasa dışılığı konusunda defalarca uyarılarda bulundu. Çünkü onların yaptıkları, gösteriye katılmak istemeyen insanları da olumsuz etkiliyor. Bu nedenle görüşlerini ifade etmek için gösteri yapmak isteyenler, ilgili makamlarla temas kuracaklar ve onlara görüşlerini ifade edebilecekleri özel bir yer tahsis edilmesini düzenleyen bir yasal düzenleme hazırlanacak.”
Bazı protestocular ‘yanlışlıkla’ gözaltına alındı
euronews:
“Gözaltına alınanlara geri dönelim, onlara ne olacak?”
Tokayev:
“Savcıya bu konuyu ayrıntılı olarak ele alması talimatı verdim. Gözaltında tutulan kişilerin arasında kamu güvenliğine ciddi zarar vermemiş, yanlış şeyler yapmamış insanlar varsa, elbette en kısa sürede serbest bırakılacaklar. Bana tesadüfen orada bulunan insanların da gözaltına alındığını söylediler. Elbette, onlardan özür diliyoruz. Onlar derhal serbest bırakılacak. Bu problem çözülecek.”
euronews:
“Ya seçimlerin adil olmadığını söyleyenler, onlara ne olacak?”
Tokayev:
“Tabii ki serbest bırakılacaklar, çünkü bu onların düşüncesi. Örneğin ben, seçimlerin genelde adil olduğunu düşünüyorum. Hepsi bu.”
Rusya ile ilişkiler bir ‘gereklilik’; AB’nin tecrübesinden yararlanacağız
euronews:
“4 Nisan’da, cumhurbaşkanı olduktan iki hafta sonra Rusya’ya gittiniz ve Vladimir Putin ile buluştunuz. Orada, Nazarbayev’in Rusya ile Kazakistan arasındaki ilişkilerin temel ve öncelikli olduğunu söylediğini ifade ettiniz. Putin mi sizi davet etti? Neden Rusya’ya gittiniz? Sizden garanti mi istedi?”
Tokayev:
“İlk yurt dışı ziyaretimi Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in daveti üzerine Rusya’ya yapmam, mantıklı. Biz dünyanın en uzun sınırıyla birleşmiş olduğumuzdan dolayı, bakın bölünmüş değil birleşmiş olduğumuzdan dolayı bu mantıklı. Moskova’da çok iyi görüşmeler yaptık, anlamlı müzakereler yaptık, ortak anlaşmalar imzaladık. Garantiden bahsetmek gerekirse, tabii ki Rusya Federasyonu Devlet Başkanı doğal olarak herhangi bir şey istemedi, çünkü aramızda ortak işbirliğini arttırmanın gerekliliği anlayışı var. Benim ilkem, Rusya büyük bir devlet olarak Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi üyesi olarak, kesinlikle Kazakistan için bir gereklilik. Ancak Kazakistan olmasaydı Rusya da biraz farklı olurdu.”
euronews:
“Avrupa ile stratejik ilişkilerin geleceğini nasıl görüyorsunuz? Ve bu ilişkilerin temel prensipleri neler?”
Tokayev:
“Avrupa Birliği, Kazakistan’ın en büyük ticaret ortağı. Ticaret hacmi 33 milyar euronun üzerinde. Bu, Kazakistan’ın ticaret hacminin yarısından fazla. Bu yüzden AB ile işbirliğinin önemi kesinlikle açık. Avrupa Konseyi Başkanı Donald Tusk kısa süre önce buradaydı. Oldukça iyi müzakereler yaptık. Prensipte ana alanları netleştirdik, bu yüzden AB ile işbirliği konusunda çok iyimserim. Öncelikle, ticari ve ekonomik işbirliği, yatırım, uluslararası arenada stratejik ortaklığa ilişkin diyalog ve toplumun siyasal dönüşümü bağlamında gelişmiş Avrupa ülkelerinin deneyimlerinden faydalanma bağlamında önemli.”
euronews:
“Çin ve Amerika Birleşik Devletleri ticaret savaşındalar. Kazakistan, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi’nin bir parçası olarak stratejik bir konuma sahip. Kazakistan ekonomisi için burada bir risk görüyor musunuz?”
Tokayev:
“Riskler var. ABD ile Çin arasındaki ticaret savaşı konusunda endişeliyiz. Kazakistan’ın doğal kaynaklarının büyük bir bölümünü Çin’e ihraç ettiği için endişeliyiz. Kazak ürünlerinin fiyatları düşebilir, bu da ana risk. Ancak Çin ve ABD’nin er ya da geç karşılıklı anlaşmaya ulaşacağına inanıyoruz. Ben Çinli liderlerin ve Çin halkının psikolojisini biliyorum ve bir uzlaşmanın sağlanacağını düşünüyorum.”
euronews:
“Çin uzmanı ve Çince bilen biri olarak, Donald Trump’a ne tavsiye edersiniz?”
Tokayev:
“Çinlileri köşeye sıkıştırmayın. Çünkü Çinliler için itibar kaybının büyük önemi var.”
Nazarbayev 3.5 yıl önce “Sen cumhurbaşkanı olacaksın” dedi
euronews:
“İlk kararınız Astana’yı Nursultan olarak yeniden adlandırmak oldu. Nursultan Nazarbayev, milletin yaşam boyu lideri ve iktidar partisi Nur Otan’ın lideri. Bu iş akışınızı nasıl şekillendirecek? Onunla düzenli olarak görüşecek misiniz? İran yönetim sistemine doğru bir kayma öngörebilir miyiz?”
Tokayev:
“Nursultan Nazarbayev söz konusu olduğunda o, devletimizin kurucusu ve siyasetle ilgilenmeye devam ediyor, stratejik konularda ona danışmanın gerekli olduğunu düşünüyorum. Bunu düzenli olarak, bir ilke olarak yapıyorum. Nursultan Nazarbayev görevi bırakırken iktidarda iki başlılığın olmayacağını söyledi. Ancak o, Cumhurbaşkanı’na yardım edecek. Cumhurbaşkanı’na ne kadar süre yardım edeceği ona bağlı.”
euronews:
“Onun halefi olarak kimi önereceği konusu ne kadar zaman aldı. Bunların hepsinin olacağını biliyor muydunuz?”
Tokayev:
“Üç buçuk yıl önce bana dedi ki; sen bir sonraki başkan olacaksın. Zamanlama meselesiydi, doğru anı bekliyorduk.”
euronews:
“Seçileceğinizden şüpheniz yok muydu?”
Tokayev:
“Şüphe her zaman kalır. Ama sokaktan siyasete girmedim, başbakanlık yaptım, 10 yıl dışişleri bakanlığı yaptım ve yaklaşık 10 yıl boyunca Senato başkanlığını yürüttüm. Neredeyse üç yıl boyunca Birleşmiş Milletler Cenevre Ofisi’nde Genel Müdürlük yaptım. Kazakistan’da ve yurt dışında çoğu insan beni tanıyor.”
