Türkistan, Türk Dünyasının manevi başkenti ilan edildi

Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi(Türk Konseyi)Liderleri Gayri Resmi Zirvesi’nde Kazakistan’ın Türkistan şehri Türk Dünyasının manevi başkenti ilan edildi.

‘Türkistan – Türk Dünyasının Manevi Başkenti’ temasıyla 31 mart 2021’de Türkistan’da yapılması planlanan ancak koronavirüs sebebiyle video konferans yoluyla yapılması kararlaştırılan Türk Konseyi Devlet Başkanları Gayri Resmi Zirvesi’ne Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev başkanlığında, Kazakistan’ın Birinci Cumhurbaşkanı, Elbaşı ve Türk Konseyi’nin Onursal Başkanı Nursultan Nazarbayev, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kırgız Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbangulu Berdimuhammedov, Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın yanısıra Türk Konseyi Genel Sekreteri Baghdad Amreyev katıldı.

Türkistan Türk halkları için kutsal bir mekan

Kazakistan’ın Birinci Cumhurbaşkanı, Elbaşı ve Türk Konseyi’nin Onursal Başkanı Nursultan Nazarbayev’in insiyatifiyle toplanan zirveye Cumhurbaşkanı Tokayev başkanlık etti. Koronavirüsün sona ermesinden sonra yüz yüze toplanma temennisiyle konuşmasına başlayan Tokayev, katılımcıların Nevruz Bayramı’nı kutladı.Bu toplantıyıTürkistan’da yapmayı planladıklarını ancak salgından dolayı video konferans yoluyla yapmayı kararlaştırdıklarını kaydeden Tokayev, Türkistan’ın Türk halkları için kutsal bir mekan olduğunu ve saygın baba ocağı ve özlenen ata yurt olduğunu vurguladı. 

İslam ahlakının Türk ekolünü kuran ve Türk Dünyasında felsefenin gelişiminde güçlü bir etkide bulunan Hoca Ahmet Yesevi’nin mirasının korunması ve dünyaya tanıtılmasının birliğin temel taşlarından biri olduğuna dikkat çeken Tokayev, amaçlarının Türk Dünyasını 21. Yüzyılın  en önemli ekonomik  ve kültürel merkezlerinden biri haline getirmek olduğunu kaydetti.

Türk Konseyi Ekonomik Bölgesi kurulsun

Tüm dünyayı etkisine alan salgının etkilerinin bölgede de hissedildiğini ancak Türk konseyi ülkeleri arasında işbirliğinin devam ettiğine dikkat çeken Tokayev, bu zor zamanlarda birlikte çalışmanın önemli olduğunu ve Türk dili konuşan ülkelerin, ortak çıkar doğrultusunda deneyimlerini paylaşarak birbirlerini desteklemeleri gerektiğini belirtti.

Salgının eşi benzeri görülmemiş ekonomik sıkıntılara yol açtığını  ve karşılıklı ticaret hacimlerinin azaldığını kaydeden Tokayev, Türk ülkeleri özel ekonomik bölgesinin kurulmasını teklif etti. Temel hedeflerden biri ortak ticareti artırmak olduğunu ve bölgedeki ulaşım hatlarının kesiştiği  yer olan Türkistan’ın  büyük bir yatırım ve ticaret merkezi haline getirmek için gerekli imkanların olduğunu hatırlatan Tokayev, bölgedeki doğal kaynaklar,insan sermayesi ve turizm potansiyelinin buna elverişli olduğunu kaydetti.

Sesimiz güçlü ve net çıkmalı

Bölgede çok önemli ve karmaşık bir hale gelen su sorunun verimli ve hakkaniyetli kullanımının bölge ülkelerinin istikrar ve refahının bir garantisi olduğuna dikkat çeken Tokayev,hızla gelişen teknoloji çağında  yapay zeka, veri analizi, dijitalleşme, e-ticaretin geliştirilmesi gibi güncel konularda  Türk Konseyi üye ülkeleri arasında ortak projelerin hayata geçirilmesi çağrısında bulundu.

Türk Yatırım Fonu’nun Türk ülkelerine büyük miktarlarda yatırım çekilmesine yol açacak özel bir yapı olacağını ve fonun kuruluşunun hızlandırılmasının öncelikli konular arasına alınması teklifini yapan Tokayev, eğitim aanındaki işbirliğinin gelecekte başarılı ortaklıklarda kilit rol oynadığını ve bunun hayata geçirilmesi üniversiteler arasında işbirliğinin geliştirilmesi, tecrübe paylaşımı gibi konularda destek sağlamak adına ‘Ulu Türkler’ eğitim fonunun kurulmasını teklif etti. ‘Yesevi Bursları’ adı altında Uluslararası Hoca Ahmed Yesi Üniversitesi’nde öğrencilere lisans programlarında yüzde 50 burs vermeye hazır oldukları müjdesini veren Tokayev, TÜRKSOY ve Türk Akademisi’nden Türkistan bölgesinde arkeolojik çalışmalara önem vermesini istedi.

Türkistan’da kardeşliğin sembolü ve Türk halkları için ortak bir ihtişamlı mimamrinin inşa edilmesini telkif eden Tokayev, ‘Sesimiz güçlü ve net çıkmalıdır’ifadesini kullandı. Tokayev,  Konseyin statüsünü yükseltme ve yapısını güçlendirmek amacıyla tam teşekküllü bir teşkilata dönme zamanının geldiğini vurguladı.

Zirve sonunda liderler Türkistan Bildirisi’ni kabul etti

Bildiride  Azerbaycan, Kazakistan, Kırgız, Özbekistan ve Türkmenistan’ın bağımsızlıklarını yeniden kazanmalarının yaklaşan 30. Yıldönümü dolayısıyla tebriklerini ve 1991 yılında Türk Dili Konuşan Devletlerin bağımsızlığını hemen tanıdığı için Türkiye Cumhuriyeti’ne şükranları ifade edildi.

Türk Dili Konuşan Devletlerin son yıllarda elde ettiği kayda değer siyasi ve sosyoekonomik ilerlemeyi vurgulayarak ve Türk Dünyası’nda çok taraflı ilişkilerin gelişimine yüksek değer atfederek ve Türk Devletleri arasındaki işbirliğini daha da derinleştirmeye yönelik güçlü taahhütleri ifade edildi.

Azerbaycan Cumhuriyeti topraklarının askeri işgalden kurtarılmasını övgüyle anarak ve Ermenistan-Azerbaycan çatışmasının sona ermesinden memnuniyet duyarak;

Türk Dünyasında daha yakın işbirliği ve daha ileri dayanışma için uzun vadeli vizyon ve hedefleri belirleme ve stratejik yönelimi şekillendirme kararlılıklarını yineleyerek;

Başlangıcından bu yana Türk Konseyi’nin elde ettiği değerli kazanımları vurgulayarak, Türk Konseyinin, Türk Dünyasında işbirliğinin ve eşgüdümlü faaliyetlerin sağlanmasındaki, Türk Dünyası’nın değerlerinin ve çıkarlarının bölgesel ve uluslararası arenada daha fazla tanıtılmasındaki ve desteklenmesindeki rolünü artırma niyetlerini teyit ederek;

Halklarının yararına barış, istikrar, güvenlik ve refaha katkı sağlayan bir araç olarak çok taraflı ekonomik işbirliğinin öneminin altını çizerek;

Türkistan şehrinin geniş Türk Dünyasından halkları bir araya getirmedeki manevi önemini kabul ederek;

İslam ahlakının Türk ekolünü kuran ve Türk Dünyasında felsefenin gelişiminde güçlü bir etkide bulunan ilham kaynağı büyük bir şahsiyet olarak Hoca Ahmet Yesevi’nin mirasını överek;

Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin Kurulmasına Dair Nahçıvan Anlaşması doğrultusunda, Örgüte Üye Devletlerin ortak tutum geliştirmelerini teminen, Türk Dünyasının çıkarlarını etkileyen bölgesel ve uluslararası konularda istişarelerde bulunmaya devam etmenin önemini ifade ederek;

1. Türkistan şehrini Türk Dünyasının Manevi Başkentlerinden biri olarak ilan ederler.  Türk Dünyasının diğer seçkin kadim şehirlerine gelecekte rotasyon usulü temelinde benzer statünün verilebileceği konusunda mutabık kaldıklarını ve Sekretarya’ya, Türkiye’de yapılacak 8. Türk Konseyi Zirvesi öncesinde Dışişleri Bakanları Konseyinde (DBK) kabul edilmek üzere, Üye Ülkelerle birlikte bu konuda bir yönetmelik hazırlama talimatı verdiklerini;  

2. Kazakistan Cumhuriyeti’nin Birinci Cumhurbaşkanı, Elbaşı ve Türk Konseyi’nin Onursal Başkanı Ekselansları Sayın Nursultan Nazarbayev’in Türk Konseyi’nin isminin değiştirilmesi girişimini destekleyerek, Dışişleri Bakanlarına ve Sekretarya’ya, 2021 sonbaharında Türkiye Cumhuriyeti’nde düzenlenmesi öngörülen 8. Zirvede alınabilecek bu karara temel teşkil edecek belgeleri hazırlama talimatı verdiklerini;

3. “Türk Dünyası Vizyonu-2040″ ve “Türk Konseyi 2020-2025 Stratejisi” belgelerinin ilk taslaklarını hazırlamasından dolayı Sekretaryayı takdir ederek, Üye Devletlerin ilgili makamlarına, Türkiye’de yapılacak müteakip Zirve’de, ulusal uygulamalarına uygun olarak muhtemelen onaylanmak üzere, Sekretarya ile birlikte çalışarak anılan belgeleri hazırlama talimatını verdiklerini;

4. Çatışmalardan etkilenen bölgelerin yeniden ihyası, inşası ve entegrasyonu çabalarında Azerbaycan Hükümeti’yle ve halkıyla dayanışmalarını ifade ettiklerini ve birbirlerinin egemenliğini, toprak bütünlüğünü ve uluslararası kabul görmüş sınırlarının değişmezliğini karşılıklı olarak tanıma ve saygı gösterme temelinde Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin normalleşmesini desteklediklerini;

5. Türk Konseyi’nin, daha iddialı ve ulaşılabilir hedefler belirlemesine, özellikle ulaştırma, gümrük, enerji ve altyapı alanlarında stratejik öneme sahip bölgesel projeler gerçekleştirmesine ve bunları etkin şekilde uygulamasına olanak sağlamak için ekonomik şartların önemini vurguladıklarını;

6. Türk Dünyasının edebiyat, sanat, sosyo-ekonomik, ilim ve kültürel hayatının gelişmesine büyük katkı sağlayan ünlü şair ve devlet adamı Ali Şir Nevai’nin Türk halkları nazarındaki büyük değerine işaretle ve doğumunun 580. yıldönümünün bu yıl kutlanması münasebetiyle Türk Konseyi Uluslararası Ali Şir Nevai Ödülü tesis edilmesinde mutabık kaldılarını;

7. Üye Devletlerin ilgili kurumlarına, Türk Dünyasının edebiyat, sanat, bilim ve kültürünün gelişimine önemli katkılar yapmış olan seçkin şair, filozof ve devlet adamlarından Yusuf Has Hacip’in doğumunun 1005. yıldönümünü, Nizami Gencevi’nin doğumunun 880. yıldönümünü, Yunus Emre ve Türkçe yılını, Ali Şir Nevai’nin doğumunun 580. yıldönümünü, Cambıl Cabayev’in doğumunun 175. yıldönümünü ve Alihan Bökeyhan’ın doğumunun 155. Yıldönümünü ve Hüseyin Karasayev’in doğumunun 120. yıldönümünü kutlama faaliyetlerinin Türk İşbirliği Örgütleriyle eşgüdüm içinde düzenlenmesi talimatını verdiklerini;   

8. Son Zirveden bu yana Türk Konseyi Sekretaryası’nın faaliyetlerinde elde edilen önemli başarıları takdir ettiklerini;

beyan ederler.

Devlet Başkanları, Kazakistan Cumhuriyeti’nin Birinci Cumhurbaşkanı, Elbaşı ve Türk Konseyi’nin Onursal Başkanı Sayın Nursultan Nazarbayev’e Gayrıresmi Türkistan Zirvesi’ne öncülük ettiği için ve Kazakistan Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanı Sayın Kasım-Comart Tokayev’e toplantıdaki görüşmeleri yöneterek başarılı bir şekilde sonuçlandırdığı için içten teşekkürlerini ifade ederler.

Bildiri 31 Mart 2021 tarihinde çevrimiçi olarak Azerbaycan, Kazak, Kırgız, Türkçe ve Özbek dillerinde kabul edilmiştir.