Çin, Orta Asya’da Rusya’dan liderliği ele geçirmek istiyor

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Orta Asya ülkeleri devlet başkanlarının katılımıyla önemli bir zirveye ev sahipliği yaptı.

Çin’nin Şaanşi eyaletinde düzenlenen zirveye Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Japarov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rohman ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhamedov katıldı.

Analistlere göre Pekin bu planıyla, Ukrayna’yı işgal eden Rusya’nın önemli ölçüde kontrolü altında bulunan bu bölgede liderliği ele geçirme planı yapıyor.
Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Orta Asya’nın altyapı ve ticareti artırarak gelişmesini öngören büyük kalkınma planını bugün kamuoyuna açıkladı.

Analistlere göre Pekin bu planıyla, Ukrayna’yı işgal eden Rusya’nın önemli ölçüde kontrolü altında bulunan bu bölgede liderliği ele geçirme planı yapıyor.

Şi Jinping, Çin’in Şaanşi eyaletinin merkezi Şian’da başlayan ve Çin ile 5 Orta Asya Cumhuriyeti’ni bir araya getiren Çin-Orta Asya Zirvesi’nde yaptığı konuşmada Pekin’in bölgeye yönelik planla ve projeleri hakkında önemli açıklamalar yaptı.

Çin Devlet Başkanı, “Çin, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan ile kalkınma stratejilerini koordine etmeye ve bu ülkelerin modernleşmesini teşvik etmeye hazır. Bu zirve, altı ülkenin ekonomik kalkınmasına ve canlanmasına yeni bir ivme kazandıracak ve bölgesel barış ve istikrara güçlü bir pozitif enerji verecek.” dedi.

İşbirliğinin güçlendirilmesinden bütün ülkelerin kazançlı çıkacağını dile getiren Şi Jinping, “Hep birlikte ilişkileri derinlemesine ve kapsamlı bir şekilde geliştirerek, yüksek düzeyde kazan-kazan işbirliğine dayanan yeni bir paradigmayı ortaklaşa geliştireceğiz.” ifadesini kullandı.

Bölgede güç boşluğu mu doğdu?

Reuters, Rusya’nın dikkatini Ukrayna’daki savaşa verdiği ve ABD güçlerinin Afganistan’dan çekilmesinin ardından Washington’un bölgedeki varlığını azaltmasıyla Çin’in doğal ve enerji kaynağı zengini bölgede siyasi etkisini artırmak için önemli bir konuma geldiği yorumunu yaptı.

Kendi aralarında önemli bir ticaret koridorları ağına sahip beş eski Sovyet cumhuriyeti, tedarik zincirlerinde başka yerlerde aksama olması durumunda Çin’e yakıt, gıda ve diğer malları taşımak için ciddi bir seçenek imkanı sunuyor.

G-7 zirvesine denk geldi

G-7 ülkelerinin Japonya’daki zirvesinde Ukrayna’nın ardından Tayvan ile ilgili gerginlikler yüzünden Pekin hedef tahtası haline geldiği bir dönemde, Çin’in bölge ülkeleriyle işbirliğini geliştirmek ve güçlendirmek için yaptığı bu zirvenin çakışması ilginç bir “zıtlık” olarak değerlendiriliyor.

Reuters’in haberinde, Çin’in Orta Asya’ya verdiği desteğin ABD’nin Pekin’e yönelik “tek taraflı eylemlerde bulunduğu” suçlamalarına karşı bir yanıt teşkil ettiği yorumu yapıldı.

Şu, basın toplantısında yaptığı açıklamada Orta Asya ülkelerinin güvenlik sorunlarına da destek vaadinden bulunarak, şunları söyledi.

Çin’den ticareti artıralım çağrısı

“Çin ve Orta Asya ülkeleri, egemenlik, bağımsızlık ve uzun vadeli kalkınma gibi temel çıkarlar konusunda karşılıklı güven duygusunu derinleştirmeli ve birbirlerine açık ve güçlü destek sunmalı. Çin, Orta Asya ülkelerinin güvenlik ve savunma kapasitelerini geliştirmelerine yardım etmeye hazır.

Çin ayrıca ikili yatırım anlaşmalarını güncelleyecek ve bölge ile sınır ticaretini artırmak istediğini kaydeden Şi, Pekin’in Orta Asya’daki Çin tarafından finanse edilen işletmeleri daha fazla iş yaratmaya, depolar inşa etmeye ve turizmi teşvik etmeyi amaçlayan özel bir tren hizmeti başlatılmasını teşvik edeceğini duyurdu.

Şi, “Çin, işbirliğimizi ve Orta Asya kalkınmasını desteklemek için Orta Asya ülkelerine toplam 3,8 milyar dolar finansman desteği ve hibe sağlayacak.” dedi.

Çin enerji ve gıda güvenliği konusunda destek bekliyor

Orta Asya ülkeleri ve ülkesi arasında doğal gaz boru hattı projesinin hızlandırılmasını isteyen Çin lideri, enerji projelerinin artırılmasını çağrısında bulurdu.

Çin ile Orta Asya arasındaki ticaret, geçen yıl 70 milyar dolarlık bir ciroyla rekor seviyeye ulaştı. Çin’in sadece Kazakistan ile ticaret hacmi 31 milyar dolara çıktı.

Çin, özellikle gıda ve enerji güvenliği alanlarında bölge ülkelerinden daha fazla destek beklentisi içinde.

Liderler Zirvesi ilk kez düzenleniyor

Çin-Orta Asya Zirvesi, Pekin ile Orta Asya Cumhuriyetleri arasındaki “C+C5” işbirliğinin devlet başkanları düzeyindeki ilk toplantısı oldu.

Dışişleri bakanları düzeyindeki ilk “C+C5” toplantısı 2020’de yapılmıştı. Ardından dışişleri bakanları, 2021’de Çin’in, 2022’deyse Kazakistan’ın ev sahipliğinde çevrim içi toplantılarda bir araya gelmişti.

Dışişleri bakanları toplantılarının 4’üncüsü 27 Nisan’da Şian’da yapılmış, toplantıda grubun ilk liderler zirvesini mayıs ayında bu şehirde düzenlemesi kararlaştırılmıştı.

Kazakistan ve Çin karşılıklı vizeleri kaldırdı

Üç günlük ziyareti sırasında aralarında 30 günlük vizesiz seyahat imkanı veren 23 önemli anlaşma imzalanırken Tokayev, Çin’in önde gelen şirketlerinin CEO’larıyla bir araya geldi ve Xi’an kuru limanında Kazakistan’ın lojistik merkezinin inşaatının başlatılması törenine katıldı. Bunun yanında Tokayev, Kazakistan’ın Xi’an Başkonsolosluğu’nun açılış törenine katıldı.