İngiltere’nin genç başbakanı Rishi Sunak kimdir?

İngiltere’de, eski maliye bakanı Rishi Sunak, iktidardaki Muhafazakar Parti’nin yeni lideri seçildi.  Diğer başbakan adayı Penny Mordaunt, partinin 357 milletvekilinden en az 100’ünün desteğini alamadığı için Sunak, milletvekilleri ve parti üyeleri arasında oylama yapılmadan seçimi kazandı. 

BBC’nin haberine göre 42 yaşındaki Sunak, İngiltere’nin modern tarihindeki en genç başbakan olacak.

İngiltere’nin tarihindeki en genç başbakan ise 1804’te 24 yaşında göreve gelen William Pitt. 

Kral 3. Charles’ın en kısa sürede hükümeti kurma görevini Sunak’a vermesi bekleniyor. 

Sunak, yazın istifasıyla Boris Johnson’ın görevden ayrılmak zorunda kalmasında önemli rol oynamıştı. 

Rishi Sunak, Johnson’ın istifasının ardından iktidardaki Muhafazakar Parti’de liderlik yarışına katıldı. 

Sunak, Muhafazakar Parti milletvekilleri arasında en fazla destek alan adaydı. Ancak partinin üyeleri onu değil Dışişleri Bakanı Liz Truss’ı seçmişti. 

Vaatleri

2020 yılının Şubat ayında Maliye Bakanı olan Sunak birkaç hafta içinde Covid salgını ve kapatmalarla büyük bir daralmaya giren ekonominin yönetimindeydi.

Yazın yürütülen başbakanlık yarışında enflasyon kontrol altına alınıncaya kadar vergilerde indirim yapmayacağını söyleyerek diğer adaylardan farklı bir çizgide duran Sunak, önde gelen eski kabine üyelerinin desteğini aldı. 

Maliye Bakanlığı döneminde sağlık ve sosyal yardım bütçesini desteklemek amacıyla sosyal sigorta primlerini yükseltmiş, aynı zamanda prim ödeyecek asgari gelir sınırını artırmıştı. 

Sunak lider seçilirse şu adımları atmayı vadetmişti:

• Enflasyon kontrol altına alındıktan sonra vergilerde indirime gitmek
• Bir sonraki yasama yılının sonuna kadar gelir vergisini düşürmek
• Kamu çalışanlarının ücret pazarlıklarını bağımsız bir kurula devretmek
• 2023 Nisan ayı itibariyle kurumlar vergisini yüzde 19’dan yüzde 25’e çıkarmak
• Savunma bütçesini mevcut GSYİH’nın yüzde 2’si düzeyinde sürdürmek

Maliye Bakanlığı ve soru işaretleri

Birinci Covid dalgası sırasında 40 yaşına giren Sunak, Maliye Bakanlığı döneminde birçokları için kamu maliyesinin başında istikrarlı ve güven veren bir yönetim sergiledi. 

2020 yılının ilkbaharında pandemi sürecinde halkı desteklemek için “ne gerekiyorsa” yapmayı vadeden Sunak, 350 milyar sterlinlik bir yardım paketi açıkladı ve o dönem kamuoyu nezdinde müthiş puan topladı. 

Fakat İngiltere ekonomisindeki fırtınalar bir türlü dinmedikçe bu puanlar eridi ve hepsinin üstüne Sunak 2020 yılında Başbakanlık binasında Covid kurallarını ihlal eden yetkililerden biri olarak polis tarafından para cezasına çarptırıldı. 

Bu yılın Nisan ayında Sunak ve milyarder bir iş insanı olan ama vergisini bu ülkede ödemeyen eşi Akshata Murty’nin mali durumu ve vergi cennetleriyle ilişkileri konusundaki iddialar ciddi tartışma yarattı. 

Murty daha sonra eşi üzerindeki siyasi baskıyı hafifletmek için ülke dışında elde ettiği gelirlerin vergisini İngiltere’de ödemeye başlayacağını açıklamak zorunda kaldı. 

Independent gazetesi Sunak’ın vergi cenneti olan British Virgin Adaları ve Cayman Adaları’ndaki şirketlerden gelir elde ettiğini ileri süren bir haber yayınladı. 

Sunak’ın sözcüsü iddiaları yalanlayan bir açıklama yaptı.

Oxford Üniversitesi’nde felsefe, siyaset ve ekonomi okudu

1980 Southampton doğumlu Sunak’ın her ikisi de Hint kökenli olan anne ve babası İngiltere’ye Doğu Afrika’dan 1960’larda göçmüş. 

Son derece seçkin bir özel okul olan Winchester Koleji’ne giden Sunak, yaz tatillerinde garson olarak çalıştı. 

Daha sonra Oxford Üniversitesi’nde felsefe, siyaset ve ekonomi okudu. Lisansüstü yaptığı Stanford Üniversitesi’nde, dev bilişim şirket iInfosys’in kurucularından, Hint asıllı milyarder Narayana Murthy’nin kızı ve mirasçısı olan eşi Akshata Murthy ile tanıştı. 

Bir süre Goldman Sachs şirketinde analist olarak çalışan Sunak daha sonra iki yüksek riskli yatırım fonunun kuruluşuna ortak oldu. 

Kişisel serveti en büyük Muhafazakar milletvekillerinden biri olduğu düşünülen Sunak, varlığı konusunda şimdiye kadar bir açıklama yapmadı. 

2015 yılından bu yana Yorkshire bölgesindeki Richmond’dan Muhafazakar milletvekili olan Sunak, Theresa May hükümetinde bakan yardımcılığı yapmış, daha sonra Boris Johnson hükümetinde Hazine baş müsteşarlığına getirilmişti. 

2020 yılı Şubat ayında Maliye bakanlığına getirilen Sunak, başlangıçta Boris Johnson’un sıkı bir destekçisiydi ama onun sonunu getiren ilk istifalardan birini gerçekleştirdi. 

İstifa mektubunda ekonomiye yaklaşımının Johnson’unkinden temel farklılıklar içerdiğini söyledi. 

Brexit kampanyası sırasında İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılmasını savunan Muhafazakarlar arasında yer aldı. 

O dönem kaleme aldığı bir yazıda İngiltere’nin, AB’den ayrılmakla daha özgür, daha adil ve daha gönençli bir ülke olacağı görüşünü savundu. 

Brexit’i savunurken dile getirdiği bir başka sebep ise göçün sınırlandırılması ve “ülkenin kendi sınırlarını kontrol edebilmesi” imkanı idi. 

Etnik kökeni önemli mi?

Tıpkı Johnson hükümetinden istifa eden ama liderlik yarışına girmeyen eski Sağlık Bakanı Sajid Javid gibi Rishi Sunak da anne ve babasının göçmen olmasının, kendisinin ise İngiltere’de doğmuş olmasının önemli olduğunu söylüyor. 

2019’da BBC’deki bir mülakatında, “Benim annem babam buraya göçtüler. Dolayısıyla anne babaları başka yerde dünyaya gelmiş, burada bir hayat kurmaya göçmüş, kendileri ise burada doğmuş bir kuşaktan söz ediyoruz” demiş ve eklemişti: 

“Yetiştiğim kültüre uygun olarak hafta sonları tapınağa gidiyorum. Hinduyum. Ama aynı zamanda Cumartesi günleri Southampton futbol takımının maçındayım. Bunların ikisini de yapıyorsunuz.”

Yetişirken çok fazla ırkçılıkla karşılaşmadığı için şanslı olduğunu söyleyen Sunak, buna karşılık hiç unutamadığı bir olayı aktarmıştı:

“Muhtemelen ergenlik döneminin ortasındaydım. Küçük erkek ve kız kardeşlerimle beraber ayak üstü yemek yenen bir restorana gitmiştik. Ben onlara göz kulak oluyordum. Yakınımızda birileri oturuyordu. Ve hayatımda ilk kez etnik kökenle ilgili çok nahoş şeyler söylendiğini duydum. Canım yanmıştı. Hala hatırlarım. Hiç unutmadım.”

Mülakatın sonunda Sunak, bu tür bir şeyin bugünün İngiltere’sinde yaşanabileceğini hiç sanmadığını da söylemişti.