Kaddafi, Kazakistan’a ne için 20 milyar dolar teklif etti?

Kazakistan, Kaddafi’nin nükleer silahlar için 20 milyar dolar teklifini nasıl reddetti?

Sovyetler Birliği’nin çöküşünün ardından Dünya’nın dördüncü en büyük nükleer silah cephaneliğine sahip ve aynı zamanda Nükleer silah sahibi tek müslüman ülkeydi Kazakistan.

Kazakistan’ın ilk cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev hakkında Oliver Stone’un çektiği “Kazak: altın bir adamın hikayesi” filmi(QAZAQ History Of The Golden Man) o döneme ait bazı sırları da gün yüzüne çıkardı.

Film çekimlerinde Kazakistan’ın kurucu lideri eski cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, ülkedeki nükleer silahların tarihi hakkında konuştu.

SSCB’nin çöküşünden sonra, Kazakistan dünyanın dördüncü en büyük nükleer silah cephaneliğine sahipti. Filistin lideri Yaser Arafat, Libya lideri Muammer Kaddafi adına Kazakistan’a, ülkenin Sovyet nükleer silahlarını elinde tutması ve Rusya’ya transfer etmeyi reddetmesi için 20 milyar dolar vaat etti. 

RIA Novosti tarafından bildirililen habere göre, Nazarbayev, “Dünyadaki dördüncü nükleer cephaneliğin sahibi olduk. Ve bana Margaret Thatcher [İngiltere Başbakanı 1979-1990], James Baker [ABD Dışişleri Bakanı 1989-1992] gelmeye başladılar. Hepsi geldiler ve sordular: Peki ya füzeler … ne yapacaksınız?”

Nazarbayev, o zamanlar ülkenin şimdiki cumhurbaşkanı Kassım-Comart Tokayev’in Kazakistan Dışişleri Bakanı olduğunu “bir dizi İslam ülkesinden”, “Kazakistan’ın nükleer silaha sahip tek İslam ülkesi haline geldiğini” belirten bir mektup aldığını söyledi.

‘Daha sonra Filistin Ulusal Yönetimi Başkanı Yaser Arafat Kazakistan’a geldi ve bana dedi: Ben kendi adıma gelmedim, senin arkadaşlarından geldim. Muammer Kaddafi tarafından nükleer silahlarla ilgili durumu öğrenmek için gönderildim. Doğal olarak bu füzeleri satmak benim aklımda değildi. Ben sadece dedim: “Onların bakımı çok pahalı, Kazakistan buna dayanamaz.” “Ne kadar paraya ihtiyacın var? Diye sordu” O zamanlar paranın miktarını, özellikle dolar cinsinden anlamadım. Şakayla, kafamdan aldım ve şunu söyledim: 20 milyar dolar. Onun bir şaka olduğunu düşündüm. Ancak ciddi tepki verdi. “Sana o kadar parayı vereceğim” dedi.

Stone’un açıklayıcı sorusuna, Nazarbayev bu parayı almayacağını, transfer edilmeyeceğini söyledi.

2012’de şimdi Kazakistan Devlet Başkanı olan ancak zamanın Dışişleri bakanı Tokayev, 1992’de Kaddafi’den Nazarbayev’e nükleer cephaneliği korumak için “milyar dolarlık yardım tahsis etme” sözü veren bir mektup alındığını söyledi. 

Tokayev, ’Kazakistan Cumhurbaşkanı o zamanlar Nazarbayev’di. Libya liderinin girişimini desteklemedi, çünkü acil fayda açısından değil, stratejik olarak düşünüyordu.’ dedi.

“Arşivlerde saklanan mektubun içeriğinin halka açık hale getirilmesi arzu edilir, böylece çağdaş ve gelecek nesil politikacılar ve bilim adamları bu zor zamanın dinamiklerini daha iyi anlayabilirler” ifadelerini kullandı.

2017 yılında, Kazakistan eski Savunma Bakanı Muhtar Altynbaev, Sputnik’e verdiği bir röportajda aynı hikayeyi anlattı.

“En ciddi sorun nükleer silahlardı. Nükleer güçleri terk etmek mi yoksa terk etmemek mi? Başkan, Semipalatinsk test sitesini kapatmak için zor bir karar verdi. Sonra öğrendim, Başkan, Müslüman devletlerin Kaddafi’nin çok para teklif ettiğini söyledi.

‘Müslüman devletini destekleyeceğiz, nükleer silah bırakacağız. Ne olduğunu hayal edebiliyor musunuz? Sonra anladık, cumhurbaşkanı açıkladı: Nükleer silahları bıraksaydık, bize farklı bir açıdan bakarlardı, birçok yaptırıma maruz kalırdık. Şimdi Kuzey Kore gibi olurduk.’

Aralık 2020’de Nazarbayev, “Habar” ajansı ve “Argumenty i Fakty Kazakistan” gazetesi tarafından oluşturulan “Kadere Meydan Oku” belgeseline verdiği röportajda nükleer silahları koruma taleplerinden bahsetti.

“Genç bir devlettik, korkunç bir kriz yaşadık. Ülke çöktü, ekonomik ve insani bağlar kesildi. Devletin parası yok. Her şey devlet mülkiyetinde, hızlı özelleştirme yapmak, ekonomiyi restore etmek, finans dahil dünya toplumundan destek almak gerekiyordu. Yaptık. Füzeler ve cephaneliğe gelince, bizi geri püskürteceklerdi. Kuzey Kore gibi yaptırımlar altında parya olurduk. Bir devlette nükleer bomba bulunmasının onun korunmasının garantisi olduğu anlamına gelmediğini biliyordum, çünkü şu anda dünyada bu türden 7.000 bomba var. Olası savaş durumunda nükleer füzelerinizin her birine iki veya üç füze yönlendirilecek olsa tüm bölge yok edilebilecekti.” İfadelerini kullanmıştı.

Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrası 1.216 nükleer silaha sahip olan Kazakistan, Amerika Birleşik Devletleri, Rusya ve Ukrayna’dan sonra dünyada dördüncü sırada yer aldı.

Sonuç olarak, hem Kazakistan hem de Ukrayna nükleer cephaneliklerini Rusya Federasyonu’na devretti.