Kazakistan’da dev metan sızıntısı: 127 bin ton gaz salındı iddiası

Araştırmacılar olayın şimdiye kadar kaydedilen insanların neden olduğu en kötü ikinci insan yapımı metan sızıntısı olabileceğini belirtti.

Dünyada şu ana kadar kayıtlara geçen en kötü metan sızıntılarından birinin geçen yıl Kazakistan’ın ücra bir köşesinde gerçekleştiği ortaya çıktı.

BBC’de yer alan habere göre, bir patlama ile başlayan yangın altı aydan fazla sürdü ve bu süreçte 127 bin ton gazın açığa çıktığı tahmin ediliyor.

Metan’ın karbondioksitten çok daha güçlü bir sera gazı olduğu biliniyor.

Kuyunun sahibi olan Buzachi Neft, sızan metan gazının “önemli miktarda” olduğunu reddediyor.

ABD Çevre Koruma Ajansı’nın Sera Gazı Eşdeğerlik Hesaplayıcısı’na göre, böyle bir sızıntının çevresel etkisi, bir yıl boyunca 717 binden fazla benzinli araba kullanmanın yarattığı etkiye denk.

BM Uluslararası Metan Emisyonları Gözlemevi başkanı Manfredi Caltagirone, “Sızıntının büyüklüğü ve süresi açıkçası sıra dışı. Son derece büyük” ifadelerini kullandı.

Sızıntı, 9 Haziran 2023’te, Kazakistan’ın güneybatısındaki Mangistau bölgesindeki bir arama kuyusunda sondaj sırasında meydana gelen patlama ile başladı. Sonrasında çıkan yangının yıl sonuna kadar sürekli devam ettiği ve ancak 25 Aralık 2023’te kontrol altına alınabildiği bildirildi.

Yerel yetkililer kuyunun çimentoyla kapatılmasına yönelik çalışmaların sürdüğünü aktardı.

Doğal gaz temelde insan gözüyle görülemeyen şeffaf bir gaz olan metandan oluşur. Ancak güneş ışığı bir metan bulutunun içinden geçtiğinde bazı uyduların izleyebildiği benzersiz bir parmak izi oluşturuyor.

Bu metan sızıntısı ilk olarak Fransız jeoanalitik firması Kayrros tarafından araştırıldı. Sonrasında analizler, Hollanda Uzay Araştırmaları Enstitüsü ve İspanya’daki Valensiya Politeknik Üniversitesi tarafından doğrulandı.

Uydu verilerine bakan bilim insanları, haziran ve aralık ayları arasında 115 ayrı durumda yüksek konsantrasyonlarda metan görüldüğünü tespit etti.

Bu okumalara dayanarak, tek kuyudan 127 bin ton metan gazının kaçtığı sonucuna vardılar.

Bu, şimdiye kadar kaydedilen insanların neden olduğu en kötü ikinci insan yapımı metan sızıntısı olabilir.

Sızıntının doğrulanmasına yardımcı olan Valensiya Politeknik Üniversitesi’nden Luis Guanter, “yalnızca Kuzey Akımı sabotajı daha güçlü bir sızıntıya yol açmış olabilir” ifadelerini kullandı.

Eylül 2022’de Rus gazını Almanya’ya taşıyan Kuzey Akım 1 ve 2 boru hatlarında meydana gelen patlama sonucu atmosfere 230 bin ton civarında metan salındı.

Uluslararası Enerji Ajansı’na göre, sanayi devriminden bu yana küresel sıcaklıklardaki artışın yaklaşık yüzde 30’undan metan gazı sorumlu.

Uydu okumaları bulut örtüsü gibi dış faktörlerden etkilenmiş olabilse de, bilim insanları bu kuyudan büyük miktarda metanın kaçtığından “tamamen emin” olduklarını söylüyor.

Guanter, “Metan gazına duyarlı beş farklı uydu cihazından metan dumanı tespit ettik. Bu cihazların her biri metanı farklı şekillerde ölçüyor, ancak hepsinden çok tutarlı ölçümler elde ettik” ifadesini kullandı.

Mangistau bölgesindeki Ekoloji Departmanı yaptığı açıklamada, 9 Haziran ile 21 Eylül tarihleri arasında 10 ayrı olayda havadaki metan konsantrasyonunun yasal sınırları aştığını doğruladı.

Ayrıca ilk patlamayı takip eden saatlerde havadaki metan seviyesinin izin verilenden 50 kat daha yüksek olduğu belirtildi.

Ancak kuyunun sahibi olan Kazakistanlı şirket Buzachi Neft, büyük miktarda metanın sızdığı yönündeki iddiaları reddediyor.

Şirket, kuyunun yalnızca “ihmal edilebilir” miktarda gaz içerdiğini ve sızan metanın sondaj deliğinden çıkarken yanmış olabileceğini söyledi.

Ayrıca atmosfere yalnızca su buharının sızarak uzaydan görülebilen büyük beyaz bulutlar oluşturduğuna inanıldığını da söylüyor.

Şirketin stratejik gelişimden sorumlu direktör yardımcısı Daniyar Duisembayev, “Duruma sorumlu bir şekilde yaklaştık” dedi.

Şirket uyduların atmosferdeki su buharı gibi diğer gazları metanla karıştırmış olabileceğini ve bilim adamlarının patlama olmadan önce zaten havada bulunan metanı hesaba katmadığını öne sürüyor.

Ancak Kayrros’un sızıntıyla ilgili ilk soruşturmasını doğrulayan ekipler bunu reddediyor.

Valensiya Politeknik Üniversitesi’nden Guanter, “Su buharı veya dumanın potansiyel etkisini test ettik ve ölçümlerimizle etkileşime giren herhangi bir sinyal bulamadık” dedi.

Ayrıca bilim adamlarının yalnızca “tek metan bulutu” aradığını ve yöntemlerinin kazadan önce atmosferde zaten mevcut olan metandan etkilenmeyeceğini de söyledi.

Kazakistan metan emisyonlarını azaltma sözü verdi.

Kazanın nedenleri üzerine Atyrau Endüstriyel Güvenlik Komitesi liderliğindeki resmi soruşturma, Buzachi Neft’in kuyu sondajını uygun şekilde denetlemediğini ortaya çıkardı.