Özbekistan’daki köklü değişimler neyi ifade ediyor?
Özbekistan’da, Milli İstihbarat Servisi (SNB) Başkanı Rustem İnoyatov’un görevden alınmasının ardından Özbekistan kolluk kuvvetlerinde yapılan köklü değişimlerle ilgili haber ajanslarının hazırladığı analiz makaleleri yayımlanmaya başladı.
Dün Özbekistan Cumhurbaşkanlığı’ndan yapılan açıklamada, General Rustem İnoyatov’un görevinden alındığı ve siyasi ve hukuki konulara Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev’ın yeni danışmanı olarak atandığı bildirilmişti. General İnoyatov’un yerine Başsavcı İhtiyar Abdullaev getirilmişti.
Daha sonra Fergana ajansının kendi kaynaklarından edindiği bilgilere göre, İnoyatov ile beraber 12 eyaletten 11’inde Milli İstihbarat Departmanı başkanlarının da görevinden azledildiği bildirildi. Bununla beraber, SNB’nin yeniden yapılandırılacağı ve istihbarat servisinden bazı etkilerin alınacağı açıklandı.
-‘Mirziyoyev, Rusya’daki Özbek asıllı milyarderlerin desteğiyle hareket ediyor’
BBC’de yayımlanan ilgili haberde, Mirziyoyev’in Rusya’nın Özbek asıllı milyarderleri Alişer Usmanov ile İskander Mahmudov’un desteğiyle İnoyatov’u görevden aldığı iddia edildi. BBC, 22 yıldır aynı görevde kalan İnoyatov’un, Özbekistan’ın “demir yumruk” cumhurbaşkanı İslam Karimov’dan sonra devlet gorevini en çok sürdüren güçlü bir oyuncu olarak “devlet içinde devlet kurduğunu” aktardı. İngiliz ajans, İnoyatov’a ilk darbeyi SNB’nin kontrol ettiği kara döviz borsalarını yok etmekle vuran Mirziyoyev’in, Rus oligarkların desteğiyle İnoyatov’u görevden uzaklaştırdığı ve Özbek eknomisine yabancı sermayenin yatırım yapması için uygun iklim oluşturma çabasında olduğu belirtildi.
-‘İnoyatov’un SNB’si, liberal reformların gerçekleşmesinin önündeki büyük engeldi’
Rus Kommersant gazetesinde yayımlanan analizde Orta Asya uzmanlarından Arkadiy Dubnov, Mirziyoyev’in liberal reformlarını gerçekleştirmek ve siyasi gücünü artırmak için selefi Karimov dönemindeki tüm önemli kadroları tek tek devre dışı bıraktığını belirtti. Rus uzman, İnoyatov’un sembolik olarak İslam Karimov’un 80. yıldönümü kutlamalarından sonra görevden alındığına dikkat çekti. ABD’de yaşayan Özbek politolog Rafael Sattarov’a göre SNB, tarihte büyük reformlar gerçekleştiren bir lider olarak kalmak isteyen Mirziyoyev’in tekerine çomak sokuyordu. Sattarov, gölge ekonomisini kontrol eden istihbarat servisinin reel ekonominin büyümesine büyük engeller çıkardığını ifade ederek, İnoyatov’u görevden uzaklaştırmakla Mirziyoyev’in otoritesini güçlendirdiğini ileri sürdü. Buhara’daki hukuk merkezi başkanı Şuhrat Ganiyev ise, İnoyatov’u azletmekle Mirziyoyev’in ülkeyi ahtapot gibi saran SNB’nin canavarlaşmasını engellediğini iddia etti.
-‘İnoyatov, isteseydi cumhurbaşkanı olabilirdi’
Kırgız Ca-news portalına konuşan Rus Şarkiyat Uzmanı İgor Pankratenko’ya göre, General İnoyatov, Özbekistan siyasetindeki eli en güçlü bir oyuncu olarak Karimov’un ölümünden sonra istediği zaman görevini bırakabilecek otoritesi olan bir kişilik sahibi. İnoyatov’un sahip olduğu siyasi ve ekonomik güçle istemeden görevini bırakabileceğine inanmadığını söyleyen Pankratenko, Mirziyoev’in yıllardır görev yaptığı her makamda SNB ile derin ilişkilere sahip olduğunu ve ve onun lideriyle işbirliği yaptığını bildirdi. Rus uzman ayrıca, hali hazırda gerçekleştirilen liberal reformları Karimov döneminde ilk defa önerenin de İnoyatov olduğuna dikkat çekti. “İnoyatov, isteseydi cumhurbaşkanı olabilirdi” diyen Ponkratenko’ya göre, istihbarat şefinin başkanı olmasını batı özellikle Avrupa ve ABD doğru karşılamayacaktı, sağlık sorunları yaşayan İnoyatov bu nedenle Mirziyoyev ile anlaşarak reformların gerçekleştirilmesi için, yeni kadrolar ve genç kişilerin önü açılması için kendini ve başkanı olduğu istihbarat servisini “kurban etti”.