Semerkant’ta toplanan Türk Devletleri Liderlerinden önemli kararlar

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in ev sahipliğinde 11 Kasım 2022 tarihinde, Türk Devletleri Teşkilatı(TDT) dokuzuncu zirvesi yapıldı.

Türk Dünyası Medeniyet Başkenti ilan edilen Semerkant’ta düzenlenen zirveye , Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev,  Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Japarov, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkmenistan Milli Keneşinin Halk Maslahatı Başkanı Gurbangulı Berdimuhamedov, Macaristan Başbakanı Viktor Orbán ve TDT Genel Sekreteri Bagdad  Amreyev katıldı.

“Türk Medeniyeti için Yeni Dönem: Ortak Kalkınma ve Refaha Doğru” temasıyla düzenlenen tarihi zirve sırasında liderler, Üye ve Gözlemci Devletlerin Türk bütünleşmesine ve Türk Dünyası 2040 Vizyonu’na güçlü bağlılığının altını çizdiler.

Zirve sonunda hangi belgeler imzalandı?

Nahçıvan Anlaşması’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Protokol, 2022-2026 Türk Devletleri Teşkilatı Stratejisi, Türk Devletleri Teşkilatı Ticaretin Kolaylaştırılması Stratejisi, Basitleştirilmiş Gümrük Koridoru Kurulmasına İlişkin Anlaşma, Uluslararası Kombine Yük Taşımacılığı Anlaşması, Ulaştırma Bağlantı Programı,  Türk Devletleri Teşkilatı Üye Devletlerinin İlgili Kurumları Arasında Dijital İnsan Kaynakları Sistemlerine İlişkin Mutabakat Zaptı ve Türk Devletleri Teşkilatı Ticareti Kolaylaştırma Stratejisi’nin kabulü ve imzalanması başlıca gündem maddeleri arasında yer aldı.

Gündem maddelerinin yanı sıra liderler, bölgesel ve uluslararası son gelişmeleri değerlendirerek, teşkilatın geleceğini ilgilendiren bir dizi önemli konuda kararlar aldı.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev’in teklifi üzerine Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türk dünyasının refahı ve inkişafı için ve dünyadaki tüm Türk halklarının haklarını geliştirilmesindeki hizmetlerden dolayı Devlet Başkanları Konseyi tarafından “Türk Dünyası Ali Nişanı” verildi.

Bunun yanında Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev’in teklifi üzerine,  Türkmenistan Milli Keneşinin Halk Maslahatı Başkanı Gurbanguly Berdimuhamedov’a,  Türkmenistan ile TDT Üye ve Gözlemci Devletleri arasındaki ilişkilerin geliştirilmesine ve Türk Dünyasının bütünleşmesine yaptığı katkılardan dolayı Devlet Başkanları Konseyi tarafından “Türk Dünyası Ali Nişanı” takdim edildi.

Liderler ayrıca teşkilat bünyesinde tesis edilerek ilk defa verilen Ali Şir Nevai Uluslararası Ödülü’nü,  Türk birliğine, bütünleşmesine ve ilerlemesine yaptığı önemli katkılardan dolayı merhum Kırgız yazar ve entelektüel Cengiz Aytmatov’a verilmesini kararlaştırdı.

Zirvede alınan tarihi kararlar

Zirve sırasında, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), Türk Devletleri Teşkilatı’na gözlemci üye olarak kabul edildi ve teşkilatın katılımcı ülke sayısı sekize yükseldi.

Zirvede alınan en önemli kararlarından bir diğeri ise, TDT Üye ve Gözlemci Devletlerinin ekonomileri için gerekli kaynakları sağlayacak ve daha sağlam bir Türk finansal bütünleşmesinin oluşturulmasına yardımcı olacak, Türk Yatırım Fonu’nun kurulması oldu.

Semerkant Zirvesinde Teşkilatın Genel Sekreterlik görevini tamamlayan Bagdad Amreyev, liderlerin ortak kararıyla Türk Yatırım Fonu’nun Başkanlığına atandı.

Teşkilatın yeni sekreterliğine ise liderler Kırgızistan’ın Türkiye Büyükelçisi Kubanıçbek Ömüraliyev’i atadı.

Teşkilatın Dönem Başkanlığı’nın Türkiye’den Özbekistan’a geçtiği Zirve toplantısının sonunda liderler Semerkant Bildirisini imzaladı ve bir sonraki Zirvenin 2023’te Kazakistan’da düzenlenmesine kararlaştırdı.

Tokayev’den önemli açıklamalar

Türk Dünyasının Geleceği – 2040 Vizyonunu  hayata geçirmek için imzalanan Türk Devletleri Teşkilatı 2022-2026 Strateji belgesinin büyük bir önem kazandığını kaydeden Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev, imzalanan bu belgenin üye ülkeler arasında ilişkilerin güçlenmesine ve bölge istikrarına katkı sağlayacağını belirtti.

Teşkilatın bölgesel ve küresel sorunların çözümüne aktif olarak katılması gerektiğini ve bölgesel bir güç haline gelmesi gerektiğine dikkat çeken Tokayev, jeopolitik ve jeoekonomik çatışmalar nedeniyle Avrasya’daki ekonomi ve ulaşım-lojistik sisteminin çöktüğünü ve bu sorunların üstesinden gelmek için gayretlerin birleştirilmesini önerdi. 

Ulaşım potansiyeli için 35 milyar dolar yatırım

İçinde bulunduğumuz değişim döneminde ulaşım-transit iletişim potansiyelini artırmak ve olanaklarından maksimum düzeyde yararlanmanın önemine dikkat çeken Tokayev, ‘Devletlerimiz Batı ile Doğuyu, Kuzey ile Güneyi doğrudan birbirine bağlar. Üç kardeş ülkeden (Kazakistan, Azerbaycan, Türkiye) geçen Trans-Hazar uluslararası ulaşım koridoru bunun canlı bir örneğidir. Bu nedenle nakliye ve lojistik alanına özel önem veriyoruz. Son 15 yılda Kazakistan bu endüstrinin gelişimine 35 milyar dolar ayırdı’dedi.

2025 yılına kadar bu amaçla 20 milyar dolar daha yatırımın planlandığını hatırlatan Tokayev, özellikle Türkçe konuşan halkların iç ulaşım ve transit koridorlarının geliştirilmesinin önemli olduğunu, sınır karakollarının modernizasyonuna ve bir dijital ulaşım sisteminin  oluşturulmasına vurgu yaptı.

Son 7 yılda dünya ülkeleri “yeşil” tahvillere 2,5 trilyon dolardan fazla kaynak ayırdığını, bu alanda sermaye piyasasının gelişmesi için Uluslararası Astana Finans Merkezi bünyesinde  Türk Yeşil Finans Kurumu’nun kurulmasını öneren Tokayev, Türk devletlerinin eğitim ve bilim alanındaki işbirliğini güçlendirme ihtiyacının altını çizdi ve 2023 yılında Kazakistan’da 2. Türk Universiade düzenlemeyi planladığını duyurdu.

Dijital Kütüphane kurulmalı

Bu sene Moğolistan’da Türk Akademisi tarafından yapılan kazılarda önemli bir keşif yapıldığını, ,zerinde Türk yazan anıtların bulunduğu Kutlık Kağan’ın külliyesinin bulunduğunu hatırlatan Tokayev, Türk halklarının ortak yazılı mirasının araştırılması için bir yol haritası geliştirilmesini önerdi ve üye ülkelerin arşivlerinin karşılıklı olarak açık olmasını sağlamak amacıyla bir Dijital Kütüphane kurulmasını teklif etti.

Kazakistan ülkelerin toprak bütünlüğünü destekliyor

Uluslararası gündeme ait meselelere de değinen Tokayev, ‘Kazakistan, tüm ülkelerin toprak bütünlüğünü kalıcı olarak destekler ve Birleşmiş Milletler Şartı’na sıkı sıkıya uymayı gerekli görür. Bu, ülkenin ana çıkarlarına tam olarak uyan gerekli bir ilkedir. Bu nedenle, biz her zaman bu pozisyona öncelik veriyoruz’ dedi.

Türk Devletleri Teşkilatı ve diğer yapıların çalışmalarını sistemleştirmenin önemli olduğunu kaydeden Tokayev, 2023’ün Türk dünyasının UNESCO’su sayılan TÜRKSOY’un 30. kuruluş yıl dönümü olacağını hatırlatarak, bu yıl dönümünü üst düzeyde kutlamaya çağırdı.