Üstün yetenekli çocuklar nasıl yetiştirilmeli?

Psikometri profesörü Julian Stanley, 1968 yılında, ABD’deki Johns Hopkins Üniversitesi’nde bilgisayar mühendisliği dersleri alan 12 yaşındaki bir çocuğa rastlamıştı.

Joseph Bates adlı çocuk çok zekiydi ancak sıkılıyordu. Kendi yaşıtlarından çok daha hızlı öğrenen bir öğrenciydi.

Stanley’in bu dahi çocuktan aldığı ilham, onu 45 yıl sürecek olan bir çalışmaya sürükledi.

Profesör Stanley, Baltimore eyaletindeki Johns Hopkins Üniversitesi’nin Yetenekli Gençler Merkezi’nde “Matematiksel olarak erken gelişen gençler” (SMPY) adlı bir araştırma programı başlattı.

Zeka testlerinde en yüksek puanları alan yüzde 1’lik gruptan 5 bin üstün yetenekli çocukla çalıştı. Facebook’un kurucusu Mark Zuckerberg ve Lady Gaga’nın da aralarında olduğu üstün yetenekli çocukların gelişimini izlemeye aldı.

Bu çalışma sayesinde de bu çocuklarla ilgili birçok şaşırtıcı bilgiye ulaştı.

Peki Joseph Bates’e ne oldu? Açıkçası oldukça başarılı bir yetişkin oldu.

Okumaya devam etti, doktorasını yaptı, üniversitede ders verdi ve şu an yapay zeka alanında öncü bilim insanlarından biri.

Telif hakkıLİNKEDIN

Kabul gören inanışa göre, yeteri kadar çalışıp odaklanırsak, herhangi bir konuda uzmanlaşabiliriz. Ancak Profesör Stanley’nin çalışması “pratik yapmak mükemmelleştirir” inanışına karşı çıkıyor.

Kısaltması SMPY olan çalışma, erken bilişsel yeteneklerin (problem çözme ve doğru karar verme gibi) başarıda, pratik yapmak ya da çocuğun sosyo-ekonomik düzeyinden bile daha çok etkili olduğunu savunuyor.

Bu nedenle zeki çocukların yeteneklerinin erken yaşlardan itibaren geliştirilmesi gerekiyor.

Ancak eğitimcilere göre çocukları “dahi olmaya zorlamak” birçok sosyal ve duygusal sorunu da beraberinde getirebilir.

Peki zeki çocukların yeteneklerini geliştirirken mutlu olmalarını da sağlamanın yolları yok mu? İşte bazı ipuçları:

1) Çocuğunuzun farklı deneyimler yaşamasını sağlayın

Yüksek zekalı çocuklar motivasyonlarını korumak için genellikle yeniliğe ihtiyaç duyarlar.

Yeni hayat tecrübeleri edinmelerini sağlamak çocukların zorluklarla başa çıkabilmesi için gerekli olan bireysel güvenini geliştirir.

2) Yetenek ve ilgilerini besleyin

İster yeni bir spor dalı, bir müzik enstrümanı ya da tiyatro kursu olsun, çocuklarınıza erken yaşlarda yeteneklerini keşfetme fırsatı vermek, onlara zorlukları yenme gücü gibi önemli beceriler kazandırır.

Ama onları “olmadıkları bir şey olmaya zorlamayın”.

3) Çocuğunuzun entelektüel ve duygusal ihtiyaçlarına cevap verin

Öğrenmenin merkezinde merak yatar.

Çocuklar özellikle okula başlamadan önce çok fazla soru sorar. Sorularıyla bazen sabrınızı zorlasalar da, cevap vermeniz gelişimleri için çok önemlidir.

Ne kadar çok “neden”, “nasıl” diye sorarlarsa, okulda da o kadar başarılı olacaklardır.

4) Çabalarını övün, hünerlerini değil

Sonuçları değil, öğrenme sürecini överek, çocukların “gelişim odaklı” bir düşünce yapısı geliştirmelerine yardım edin.

Çocuklar olaylara verecekleri tepkileri ebeveynlerinden öğrenir.

Yani ister yeni bir dil öğrenmek, ister bisiklete binmek olsun, öğrenme isteği, özendirilmesi gereken olumlu bir beceridir.

5) Başarısızlık korkulacak bir şey değildir

Hatalara, öğrenme yolundaki tuğlalar gözüyle bakılmalıdır.

Hatalardan ders alabilmek, gelişim yolunda bir fırsat olarak görülmelidir. Çünkü çocuklar bu sayede bir sonraki sorunla nasıl daha iyi baş edebileceklerini öğrenebilirler.

6) Etiketlerden sakının

Etiketler sadece çocuğunuzu diğer çocuklardan ayrı tutmaya yarar.

Bu da onun zorbalığa maruz kalma ihtimalini artırır ve sizi hayal kırıklığına uğratmamak için üzerinde çok büyük bir baskı oluşturur.

7) Çocuğunuzun ihtiyaçlarını karşılamak için öğretmenleri ile birlikte çalışın

Zeki öğrenciler genellikle daha zorlayıcı ders materyallerine, daha fazla desteğe ya da kendi hızlarında öğrenme özgürlüğüne ihtiyaç duyar.

Onların bu gibi ihtiyaçlarını karşılamak için mevcut eğitim sisteminin biraz dışına çıkmak gerekebilir.

8) Çocuklarınızın yeteneklerini test ettirin

Çocukları farklı testlere sokmak disleksi, dikkat eksikliği, hiperaktivite ya da sosyal ve duygusal durumlarını tespit etmenize yardımcı olur.

Peki çocuğunuzun üstün yetenekli olup olmadığını nasıl anlarsınız?

Yüksek IQ topluluğu Mensa’ya göre bazı işaretler:

• Çok iyi bir hafıza
• Erken yaşta okumak
• Dünyada olup bitene karşı farkındalık
• Sürekli soru sormak
• Gelişmiş bir espri anlayışı
• Müzik yeteneği
• Kontrolün elinde olmasını sevmek
• Oyunlara yeni kurallar koymak(BBC)